پترولوژی انکلاوهای موجود در بخش شرقی توده گرانیتی شاهکوه و بررسی زمین دما- فشار سنجی سنگ میزبان آنها (شرق ایران)

منطقه مورد مطالعه (توده گرانیتی شاهکوه) در 180 کیلومتری جنوب بیرجند و 50 کیلومتری غرب شهرستان نهبندان واقع شده است که در تقسیمات زمین شناسی ایران در حاشیه شرقی بلوک لوت قرار می گیرد. این توده دارای سن ژوراسیک میانی می باشد. با استفاده از تکنیک های دورسنجی و نسبت های باندی، واحدهای سنگی، گسل ها و آلتراسیون های رسی و اکسید آهن شناسایی شدند. توده گرانیتی شاهکوه شامل دو واحد سینوگرانیت و گرانودیوریت می باشد که دایک های با ترکیب داسیت، آندزیت و رگه های پگماتیتی آن را قطع کرده اند. کانی های اصلی سینو گرانیت شامل ارتوکلاز، میکروکلین، پلاژیوکلاز، کوارتز و بیوتیت می باشند. کانی های فرعی شامل: آپاتیت، آلانیت، زیرکن و کانی اپاک می باشند. و کانی های ثانویه: سریسیت، کائولینیت، کلریت و کلسیت می باشند. کانی های اصلی گرانودیوریت شامل: پتاسیم فلدسپار (ارتوکلاز و میکروکلین)، پلاژیوکلاز، کوارتز، هورنبلند و بیوتیت، کانی های فرعی را زیرکن، آپاتیت، آلانیت، اسفن و اپاک تشکیل می دهند. ترکیب کانی شناسی دایک ها و پگماتیت ها مشابه سینوگرانیت است با این تفاوت که در دایک ها کانی مسکویت و تورمالین نیز وجود دارد. انکلاوهای توده نفوذی از نوع میکروگرانولار مافیک و سورومیکاسه است که ترکیب کانی شناسی مشابه سنگ میزبان دارند ولی درصد کانی های مافیک انکلاوها به مراتب بیشتر است و همچنین آمفیبول فقط در انکلاو مافیک وجود دارد. شیمی کانی بیوتیت ها در سینوگرانیت این کانی را در محدوده آنیت- سیدروفیلیت قرار می دهد. و سری ماگمایی آنها در محدوده کالک آلکالن است. با استفاده از ترمومتر بیوتیت دمای بدست آمده از این کانی بین669 تا 701 درجه سانتیگراد می باشد. شیمی کانی بیوتیت ها در انکلاوها و گرانودیوریت این کانی را در محدوده آنیت- سیدروفیلیت قرار می دهد. و سری ماگمایی آنها در محدوده ساب آلکالن است. با استفاده از ترمومتر بیوتیت دمای بدست آمده از این کانی برای انکلاوها 697 تا 715 و برای گرانودیوریت بین 704 تا 713 درجه سانتیگراد می باشد. مقدار فلوئور و کلر در بیوتیت موجود در سنگ های گرانیتی شاهکوه ناچیز بوده و iv(f) بیوتیت در سنگ های گرانیتی شاهکوه مشابه بیوتیت های ماگمایی و سیستم های پورفیری است، اما iv(cl) آنها بیشتر به بیوتیت موجود در سیستم های گرمابی، کانسار ساز و سنگ های گرانیتی شباهت دارد. براساس iv(cl) ، بیوتیت سنگ های گرانیتی شاهکوه نسبت به بیوتیت در سیستم های پورفیری از کلر فقیرتر و نسبت به بیوتیت ماگمایی از کلر غنی ترند. براساس نمودارهای عنکبوتی، نمونه های سنگ و کانی بیوتیت دارای روند مشابه و آنومالی تقریبا شبیه با سنگ میزبان دارند که حاکی از ژنز یکسان می باشد بجز نمونه کانی بیوتیت پگماتیت که از عناصر نادر سبک (lree) تهی و از عناصر نادر سنگین (hree) غنی شدگی نشان می دهد. همچنین غنی شدگی (بجز بیوتیت پگماتیت) lreeنسبت بهhree ها و عناصری چون ba, k, و rb احتمالا دلیلی بر آغشتگی ماگمای سازنده این سنگ ها با پوسته قاره ای می باشد. محیط تکتونیکی تشکیل سنگ ها با گرانیتوئیدهای قوس های آتشفشانی حاشیه قاره ها همخوانی دارد. بر اساس مقایسه بین نتایج آنالیز شیمیایی عناصر اصلی نمونه های سنگ با نتایج آنالیز شیمیایی عناصر اصلی کانی بیوتیت که برای اولین بار صورت گرفته است در نمودارهای پترولوژی هیچگونه همخوانی بین سنگ و کانی بیوتیت قابل تفسیر نیست و فقط نمودار های نرمالایز و reeها با هم همخوانی دارند.